Depremin 24’üncü ayında son durum

6 Şubat depreminin en çok can ve mal kayıplarına yol açtığı illerimizin başında Hatay geliyor. Başta Hatay olmak üzere depremin vurduğu illerde sorunları gidermek için Devlet bütün gücünü kullanıyor. Ancak öyle ağır bir tablo var ki bunu ortadan kaldırmak kolay olmuyor. Yalnız Hatay değil, örneğin Adıyaman’ın sıkıntısı da sürüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CHP Genel Başkanı Özgür Özel, haftaya deprem illerinde olacak.

Yağmur yağınca sadece caddeler göl olsa neyse, en büyük sorun konteynır kentleri su basması oluyor. Elektrik çarpmasın, şase yapmasın diye cereyan kapatılıyor. Şimşek çakması, gök gürültüsü konteynırda adeta bomba etkisi yaratıyor. Depremden önce Türkiye’yi besleyen ve en çok vergi ödeyen 7. İl olmasına rağmen bugün ayağa kalkabilmek için uğraşıyor. Ancak bu kolay olmayacak.

SORUNLAR GİDERİLMİŞ DEĞİL

CHP Milletvekili Mehmet Güzelmansur, kentin sorunlarından öne çıkanları sıralamıştı. Bunun uzunluğu 7,5 m metreyi buluyordu. Güzelmansur “Depremin üzerinden koskoca 24 ay geçmesine rağmen sorunların devam ettiğini öne sürdü ve bazılarını şöyle sıraladı:

BARINMA: Hatay’da depremin üzerinden 24 ay geçmesine rağmen yaklaşık 24 bin insanımız hâlâ konteynerlerde yaşıyor. Hatay’da toplam teslim edilmesi gereken konut sayısı 158 bin 200.
24 ayın sonunda, yapılan kura ve anahtar teslim törenlerindeki sayılara bakarsanız 47 bin 637 ev teslim edildi. Yani konteynerde yaşayan insan sayısının en az 120 bin azalması lazım ama azalmıyor. Neden? Çünkü teslim edilen evlerin altyapısı yok, yolu yok, kapısı yok, penceresi yok, içi tam bitmiş değil. Bu yüzden insanlar gidip evlerine yerleşemiyorlar. İktidar bir yılda bitirip teslim etme sözü verdiği kadar ev yapmadı. İki yıl sonunda da söz verdiğinin yüzde 30’u kadar ev yaptı, bunun da önemli bir bölümü oturulabilir nitelikte değil.

EĞİTİM: Hatay’da yetkililer “210 okulumuz yıkıldı, 110 okul açtık” diyorlar. Bunların 88’i konteynerde. Konteynerde eğitim, olması gerektiği gibi olmuyor. Çünkü altyapı yok, internet kesiliyor, elektrik kesiliyor; ses izolasyonu yok, dışardaki tüm gürültü sınıfın içinde. Oyun bahçesi yok. Hatay’da hala ikili eğitim var. Yani sabah altıda öğrenciler derse başlıyor, gece geç saatlerde ikinci eğitim bitiyor. Eğitim çoğu yerde üç okulun birleştirilmesi ve bir okula yönlendirilmesiyle devam ediyor.

SAĞLIKTA SORUNLAR BİTMEDİ

SAĞLIK: 6 Şubat depremlerinde Hatay’da yıkılan aile sağlığı merkezi sayısı 56’dır. Bunlardan biri bile yapılmadı. Hatay’da 71 tane boş aile hekimliği birimi var. Hatay’da 100 bin insan koruyucu sağlık hizmetlerine ulaşamıyor. Yoğun bakım yatak sayısı yetersiz. Hastalar yatak olmadığı için ya çevre illere gönderiliyor ya da yirmi dört saat acil serviste bekletiliyor; bu sürede engelli kalan da oluyor, hayatını kaybeden de oluyor.

HATAY’DA DOKTOR KALMIYOR: Hatay’da hasta az, hastane sayısı az, yapılan işlemler kısıtlı… Bu da ücretin esasını oluşturan performansa dayalı çalışma ücretinin Hatay’da çok düşük kalmasına neden oluyor. Örneğin Mersin’deki devlet hastanesinde bir doktor 6 birim alırken, Hatay’da aynı doktor 2 birim alıyor. Sıkıntı sadece doktorun olup olmaması da değil. Doktor olsa bile alet edevat olmuyor. Örneğin enerji modülleri yok, kan otorizasyon cihazlar sıkıntılı, laparoskopik cihazlar yok.

MÜCBİR SEBEP: Daha az yıkımın ve can kayının yaşandığı Van’da mücbir sebep 6 yıl sürdü. Van’a mücbir sebebi altı yıl uygulayan AKP, asrın felaketinde sadece 22’inci ayda mücbir sebebi bitirdi. Şimdi 31 Mayıs’a kadar, yalnızca 2022 sonunda cirosu 2,5 milyon TL’nin altındaki firmalar için uzatıldı. Bu çok adaletsiz bir uygulama. Van depreminde borçların 2 ayda bir 30 taksitte ödenmesi uygulaması vardı. Borçlar 60 ayda ödendi. Yazılı müracaat istenmedi ve teminat şartı getirilmedi. Asrın felaketinde ise borçlar her ay olmak üzere 24 ayda ödenecek. Bunun için yazılı müracaat ve teminat isteniyor. Oysa Hatay’da yıkılan evler, yıkılan iş yerleri yapılana kadar, insanlar kendine gelene mücbir sebebin kesintisiz, ayrım olmadan herkes için devam etmesi gerekirdi.

DEPREMİN MALİYETİ: Depremin ülkemize maliyeti 110-120 milyar dolar. Yanlışlıklar yapılmasaydı Türkiye asrın felaketinin maliyetini, vatandaşa ek vergi, zam bindirmeden 3 kez karşılayacak mali güce sahip olurdu.

FİRMALAR DA GÖÇ VERİYOR

HATAY’IN YENİDEN İNŞASI: Hatay’ın yeniden inşa sürecinde ekmek yerel değil, dışarıya gidiyor. Hataylı insanının ticarette çok büyük kaybı varken, Hatay ihaleleri Hatay dışındaki firmalara veriliyor. Hatay’ın yeniden inşasında yerli firmalara da ihale verilmesi ile ilgili yapılan görüşmelerde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile TOKİ Hataylı firmaların listesini istemesine rağmen hiçbir ihale yerli firmalara verilmedi.

HATAY, FİRMA OLARAK DA GÖÇ VERİYOR: Hatay’da deprem öncesi ve deprem sonrası firma sayıları karşılaştırıldığında negatif bir veri görünmüyor. Ancak burada detaylı bir inceleme yapıldığında Hatay’da kapanan firmaların çoğunun Hataylı, açılan firmaların çoğunun ise Hatay dışından olduğu görülüyor.

SULAMA MALİYETİ 10 KAT FAZLA: Adana’da pamuk yetişiyor, Urfa’da pamuk yetişiyor bir de Hatay’da pamuk yetişiyor. Adana araziyi barajla suluyor, 100 dönüm arazide 25 bin lira sulama parası ödüyor. Urfa’daki 30 bin lira ödüyor. Hataylı çiftçi barajdan sulama yapamadığı için, derin kuyulardan sondajla sulamaya mahkûm bırakıldığı için 250 bin lira elektrik faturası ödüyor. Ödediği elektrik parası cebinde kalsa çiftçi kar edecek.

Tarımda en hızlı yetişen ürün olan kabak 45 günde yetişiyor. Ama elektrik faturası 30 günde geliyor.

Allah benzer felaketlerden ülkemizi ve tüm insanlığı korusun. Ama hemen ardından bilim insanlarının uyarılarının dikkate alınması gerektiğini hatırlatıyoruz.