DUYGU ERDOĞAN- Deprem tehdidi altındaki Türkiye’de kentsel dönüşüm çalışmaları uzun bir süredir ‘seferberlik’ çağrısı altında yürütülüyor. Dönüşümün merkezinde, onbinlerce bağımsız bölümün hızla yeniden inşa edilmesi gereken İstanbul var.
İstanbul’da risk altındaki 1.5 milyon bağımsız birimin 600 bini için acil kodu bulunuyor. Şu anda hükümet tarafından İstanbul’da sahada 200 bine yakın bağımsız bölümün dönüşümü sürdürülüyor. Türkiye genelinde ise 422 binden fazla bağımsız bölüm için sahada çalışma yapılıyor.
Özel sektörün kaynak yükü ve anlaşmazlıklar nedeniyle son yıllarda dönüşüm projelerine sıcak bakmaması, kentsel dönüşüm yükünü büyük ölçüde kamu eline bıraktı. Hükümet, kentsel dönüşümü hızlandıracak çalışmalar kapsamında kendi konutunu dönüştürenler için de destekler uyguluyor. Kentsel dönüşümde ortalama maliyet hesapları ve vatandaş için güncel yardım oranları ile beklentileri ele aldık…
Hedef 5 yılda tamamlamak…
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz haftalarda “Yüzyılın Dönüşümü İstanbul Programı”ndaki konuşmasında, “İstanbul’da 6 milyon konut ve 1.5 milyon ticari alandan oluşan toplam 7.5 milyon bağımsız bölüm yer alıyor. Bunların 600 bini süratle dönüştürülmek zorunda… Hedefimiz, 5 yıl içerisinde İstanbul’da 600 bini acilen olmak üzere toplam 1.5 milyon riskli bağımsız bölümü dönüştürmektir” ifadelerini kullanmıştı.
‘Dört duvar hesabı 2 milyon TL tutar’
İnşaat sektörünün müteahhitlik ve malzeme üretimi tarafında büyük dönüşümlerin yükünü karşılayabilecek güçte olduğunu belirten İstanbul Ticaret Odası (İTO) Konut İnşaatı Meslek Komite Başkanı Mükremin Tekin ancak malzeme maliyeti, işçilik ve hafriyatın çok büyük ana yük kalemleri olduğunu söyledi. İçinde hiçbir donatı alanı olmadan; inşaat alanı 100 metrekare olan 80 metrekarelik bir daire için maliyetin 2 milyon lira olduğunu vurgulayan Tekin, “Dört duvar hesabı dediğimiz bu hesap önceki yıl 1 milyon liraydı. İşçiler ya deprem bölgesinde ya da yurt dışına gidiyor, orada da sürekli artan bir açık ve maliyet hesabı var” dedi. 2013 yılında metrekare başına kalfa dahil malzeme bedelinin 450 lirayken, şu anda 1500 lirayı aştığını kaydeden Tekin, bu açıdan özel sektörün de dönüşüme yeniden dahil olması için desteklenmesi gerektiğini dile getirdi.
‘Maliyeti 1.5 trilyon liranın üzerine çıkar’
İnşaat sektör temsilcileri, acil dönüşmesi gereken 600 bin konutun toplam inşaat maliyetinin ortalama olarak yapılan hesapla 1.5 trilyon liranın üzerinde olacağını ifade ediyor. İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu (İMKON) Genel Başkanı Tahir Tellioğlu, iş gücü ihtiyacındaki açığın çok büyük hale geldiğini anlatırken, ayrıca kentsel dönüşümün özel sektör tarafında cazip hale getirilmesi için yapım şartları, maliyet, bürokrası gibi başlıca konularda düzenlemelere ihtiyaç olduğunu söyledi. Tellioğlu, “Örnek vermek gerekirse sadece çimento ve bu gruba bağlı 30 ürünün fiyatı TÜİK’in açıkladığı enflasyonun 6 kat üzerinde zamlandı. 3 yılda yüzde 1600 arttı. Yani bugün yapılan hesap bile diğer gün değişebiliyor” dedi.
Kira desteği yükseltildi
Hafta başında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan ‘kira yardım artışı 2024’ açıklamasına göre, il bazında verilen kira destekleri de artırıldı. Buna göre, İstanbul’da hak sahiplerine verilen 3 bin 500 lira kira desteği 5 bin 500 liraya yükseltildi. Ankara, Antalya, Bursa ve İzmir’de ise 3 bin lira olan kira desteği 4 bin 500 liraya çıkarıldı. Riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv yapı alanlarında en fazla 48 ay kira yardımı yapılıyor.
‘İnşaat malzemesini üretim gücümüz var’
6 Şubat Kahramanmaraş merkezli iki büyük yıkıcı deprem ardından bölgenin yeniden inşası hedefiyle önemli bir yapım gücü bölgede konumlanıyor.
Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Küçükoğlu, depremlerin ilk etapta yaklaşık 650 bin kalıcı konut ihtiyacını ortaya çıkardığını hatırlatırken, “Söz konusu 650 bin konutun yapımı için gerekli olan malzeme desteği, kategori bazında yıllık üretimimizin yüzde 5 ile 25 arasında bir miktara denk geliyor. Bu çerçevede inşaat malzemesi sanayimiz hem ülkemizdeki kentsel dönüşümü hem de deprem bölgesinin yeniden imarında ihtiyaç duyulan malzemeleri tüm kategorilerde hem kapasite hem de nitelik açısından üretme potansiyeline sahip. Burada kritik olan faktör malzeme cinsi, miktarı ve teslim planının koordinasyonu olacaktır” diye konuştu.
Kredi desteği, harç muafiyeti
Kendi evini dönüştüren vatandaşa faiz destekli kredi limiti 600 bin lira olarak uygulanıyordu. 600 bin lira olan konut yapım ve konut edinme desteği 1 milyon 250 bin liraya çıkarıldı. Vatandaş için yıllık 600 baz puan olan faiz desteği de martta 840 baz puana çıkarılmıştı. Evi riskli olanların yanında riskli evde en az bir yıl oturan kiracılar da kredi çekebiliyor. Kentsel dönüşüm kapsamında inşa edilen binalar, vergi ve harçlardan muaf tutuluyor. Ayrıca evini kendi dönüştüren vatandaşa KDV oranı yüzde 18 yerine yüzde 1 olarak uygulanıyor.
‘Yarısı Bizden’ kampanyasıyla ise 350 bin konutun dönüşümü hedefleniyor. Bu kapsamda her bağımsız bölüm için toplamda 1.5 milyon TL destek verilecek. Bunun 100 bin lirası kira desteği, 700 bin lirası hibe, 700 bin lirası çok uygun şartlarda kredi olacak.
